Αρχαιο-πλαστο-πλασία

Άρθρο του Μάκη Μίχου ,

ανένταχτου της Πανελλήνια Συνασπισμένης Σοσιαλιστικής Νέας Δημοκρατίας

Αρχαιο-πλαστο-πλασία

και μια «δεύτερη παρουσία»

Κάποια γεγονότα με οδήγησαν να ασχοληθώ με το θέμα αυτό και ίσως ο τίτλος του άρθρου να μην είναι αντιληπτός απ’ το ευρύ αναγνωστικό κοινό .

Αρχαιο-πλαστο-πλασία ονομάζω την ικανότητα κάποιων «επιστημόνων» εντοπισμού ιχνών της ιστορίας του ανθρώπινου γένους σε απίθανους χώρους , προκειμένου να αναδειχτούν ως μέγιστοι ερευνητές . Πολλές φορές κατασκευάζουν κομμάτια της ιστορίας , όταν η επιστήμη αδυνατεί ή δεν θέλει να αποδείξει ότι υπάρχει η πλαστο-πλασία .

Το πρώτο γεγονός ήταν η εμφάνιση στην πόλη μας ενός παλιού «φίλου» μου , που τον είδα με έκπληξη να φιγουράρει ως γραμματέας του ιδρύματος Giorgio de Chirico . Είδα να φιγουράρουν βαρύγδουπα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας μας στο συμβούλιο αυτό , βουλευτές και δημαρχαίοι . Ακόμα και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει εμπλακεί στο ίδρυμα αυτό …

Το μυαλό μου ταράχτηκε και γύρισε πίσω σαράντα χρόνια , τότε που άνοιγα τα φτερά μου στο χώρο της αρχαιολογίας κοντά σ’ ένα μεγάλο άνθρωπο και μεγάλο επιστήμονα , τον Δ. Θεοχάρη . Τότε πρωτόμαθα τον άγνωστο αρχαιο-πλαστο-πλάστη που κατασκεύασε κάποια εγχάρακτα πάνω σε σχιστόλιθο πλακίδια και πήγε και τα φώλιασε μέσα σε μια σπηλιά του Σαρακηνού . Τη σπηλιά την ανακάλυψε ο γραμματέας του καινούριου ιδρύματος κι ο δάσκαλός μου , ο Θεοχάρης , πίστεψε πως έκανε την ανακάλυψη της καριέρας του και βάσισε τη διδακτορική του διατριβή πάνω στα «ευρήματα» αυτά . Μέσα σε ελάχιστο χρόνο θα καταλάβαινε την απάτη , αλλά ήταν αργά πλέον και για τον ίδιο και για την επιστήμη .

Ήταν η πρώτη μου επαφή με την αρχαιο-πλαστο-πλασία και φαντάστηκα πως ήταν απόρροια ενός κομπλεξικού ατόμου , που εκδικήθηκε για την ανικανότητά του να σπουδάσει αρχαιολογία . Δεν μπορούσα να φανταστώ πως το τέχνασμα αυτό ήταν μέθοδος ανέλιξης πολλών «επιστημόνων» σε καθηγητικές θέσεις στα πανεπιστήμια της χώρας . Το αντιλαμβανόμουν αργά και σταθερά στη δεκαετή αρχαιολογική μου ενασχόληση , αλλά και στα επόμενα χρόνια που το σαράκι της αρχαιολογίας ήταν φωλιασμένο μέσα μου .

Φοιτητής ακόμη πήρα μέρος σε ανασκαφή πάνω απ’ την Κοντοβάζαινα , σε μια απρόσιτη κορφή όπου είχε εντοπιστεί ιερό της Αφροδίτης . Πήγα με τον αέρα του έμπειρου κοντά στην καθηγήτρια της αρχαιολογίας , μιας και είχα αρχίσει από την προηγούμενη χρονιά την ανασκαφική μου έρευνα κοντά στον Θεοχάρη . Μόνο ένα μισοκατεστραμμένο βωμό εντοπίσαμε και ψάχναμε στις απογυμνωμένες κορυφογραμμές μάταια να εντοπίσουμε ανύπαρκτους ναούς και στάδια . Ουδέν ανευρέθη και δεν ήταν ο χώρος κοντά σε κατοικημένη περιοχή ώστε να έχεις την άποψη πως οι μεταγενέστεροι χρησιμοποίησαν το οικοδομικό υλικό του ναού για να φτιάξουν τα σπίτια τους .

Το χειμώνα διάβασα στα «Αρχαιολογικά Ανάλεκτα» , το περιοδικό ανακοινώσεων των αρχαιολόγων , την «επιστημονική» ανακοίνωση της καθηγήτριας :

«Εντοπίστηκε ο βωμός της Αφροδίτης , ανεκαλύφθη ο ναός της και εντοπίστηκε και το στάδιο , του οποίου απεκαλύφθησαν αι πρώται κερκίδες του …»

Έφριξα απ’ την απάτη κι έγινα από τότε καχύποπτος . Μέσα σε δυο χρόνια , μόνο εγώ , έπεσα πάνω σε δυο απατεωνιές . Ποιος ξέρει πόσες γίνονταν καθ’ άπασαν την χώραν , άλλες αντιληπτές κι άλλες απαρατήρητες .

Το 1971 έκανα με το Θεοχάρη ανασκαφή στην Κυρά Παναγιά της Αλοννήσου , ένα μήνα κράτησε αυτή η παραδεισένια περιπέτεια στις πρωτόγονες Σποράδες . Ανακαλύψαμε τα τελευταία ίχνη ενός νεολιθικού οικισμού και νομίζω πως η ανασκαφή αυτή έδωσε χρήσιμες ιστορικές πληροφορίες για τη νεολιθική εποχή μέσα στον ελλαδικό χώρο . Απομεινάρια δυο μικρών νεολιθικών οικίσκων εντοπίστηκαν , μιας και ο οικισμός είχε χαθεί απ’ τη σταδιακή άνοδο του υγρού στοιχείου ( κάθε χίλια χρόνια η θάλασσα ανεβαίνει περίπου ένα μέτρο ) κι έτσι τα πλινθόκτιστα σπίτια του οικισμού έγιναν βούρκος μέσα στον απάνεμο κόλπο του νησιού .

Το 1981 , δέκα χρόνια αργότερα , ο Χουρμουζιάδης μου ζήτησε να βοηθήσω έναν ομοϊδεάτη μαθητή του να επαναλάβει την έρευνα πάνω στο νησί κι αντέδρασα λέγοντάς του πως δεν υπάρχει τίποτε άλλο για έρευνα . Μου ανταπάντησε πως ο μαθητής του έχει σκοπό να κάνει υποθαλάσσια έρευνα , με ειδικούς ενάλιους της αρχαιολογίας επιστήμονες . Εγώ απορούσα με την απάντησή του , γιατί είχα ήδη εξερευνήσει το βυθό του νησιού κυνηγώντας με το ψαροντούφεκο σαργούς και χταπόδια . Είχα δει το βούρκο του βυθού και την ξεπλυμένη υφαλοκρηπίδα .

Δέχτηκα να βοηθήσω το μαθητή του Χουρμουζιάδη , περισσότερο γιατί ήθελα να ξαναγυρίσω στον άγιο εκείνο τόπο. Ένα μήνα ερευνούσαν οι «επιστήμονες» τον βυθό κι εγώ ψάρευα για να τους ταΐσω. Μόνο ένας αμερικάνος οστεολόγος θα ανακάλυπτε τη νοστιμιά του μπαρμπουνιού και μόλις αντίκριζε την ψαριά έκανε με σπαστά ελληνικά τη δήλωση «εγκώ μπαρμπούνι» . Εγώ απλά αναρωτιόμουνα τι χρειαζόταν ο οστεολόγος σε κείνη την ανασκαφή , περίμεναν άραγε να βρουν και σκελετούς στον έρημο χώρο ;

Η ανασκαφή τέλειωσε έτσι όπως το περίμενα . Ουδέν ανευρέθη .

Είκοσι χρόνια αργότερα όμως έπεσε στα χέρια μου μια επιστημονική διατριβή του τυχάρπαστου αρχαιολόγου . Κατέληγε στο συμπέρασμα πως «η υποβρύχια έρευνα έδειξε πως υπάρχουν αρκετά υπολείμματα στο βυθό κι ότι πρέπει να γίνει περαιτέρω έρευνα για την αποκάλυψή τους» .

Έμεινα ενεός . Η «αποκάλυψη» αυτή βοήθησε τον τυχάρπαστο αρχαιολόγο στην κατάκτηση καθηγητικής πανεπιστημιακής έδρας .

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται κι άλλο φαινόμενο . Σε απίθανα σημεία της χώρας μας , ακόμη και σε ερημονήσια , ανακαλύπτονται παλαιολιθικά εργαλεία . Η «σπορά» τους γίνεται από ανθρώπινο χέρι και πετυχαίνει θαύματα . Η ιστορία παραχαράσσεται από επιστήμονες πλέον κι όχι απ’ τους ταγούς της εξουσίας . Οι «επιστήμονες» κυνηγούν τη δόξα και την προβολή μ’ οποιοδήποτε τρόπο . Εκείνη την ελπίδα που τρέφαμε κάποτε ότι η επιστήμη μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο την βλέπω να ακροβατεί πάνω στο κέρδος . Αυτό το κυνήγι της προβολής διάβρωσε ακόμα και τις ανθρωπιστικές επιστήμες , αυτές που επαγγέλλονταν την Αλήθεια .

Σε τι μπορώ να ελπίσω πλέον ;

Απλά δηλώνω για άλλη μια φορά ότι

«αγωνίστηκα τριανταπέντε χρόνια ν’ αλλάξω τον κόσμο ,

τώρα αγωνίζομαι να μη μ’ αλλάξει αυτός ο κόσμος» .

…και η δεύτερη παρουσία

Πάνω στις γραφές μου ένας φίλος ζωγράφος μου έστειλε το νέο βιβλίο για τα Εικαστικά που κυκλοφόρησε φέτος το Υ.Π.Ε.Π.Θ. για την Α΄ Γυμνασίου , γιατί μέσα στο βιβλίο είδε μια φωτογραφία ενός ειδωλίου της Νεολιθικής εποχής .

«Η κυρά της Καραμουρλάρ» το είχα βαφτίσει πριν τριανταπέντε χρόνια , όταν το βρήκα στην ομώνυμη μαγούλα κοντά στο Στεφανοβίκειο . Κοντά στο δάσκαλο το Θεοχάρη δούλευα τότε κι αυτός μου εμπιστευόταν όλες τις ανασκαφές . Όταν είδε το εύρημα που είχαν σπείρει τα τρακτέρ δεκάδες μέτρα μακριά απ’ το χώρο του οικισμού έμεινε έκθαμβος . Ήταν το 1972 μ.Χ. όταν βρέθηκε το ειδώλιο και ο δάσκαλός μου ο Θεοχάρης άνοιγε τα πανιά του … για άλλους κόσμους .

Το ειδώλιο έμεινε καταχωνιασμένο στις αποθήκες του Μουσείου τριάντα χρόνια και κανένας αρχαιολόγος δεν τόλμησε να το εκθέσει στις προθήκες του . Μπορεί να φιγουράριζε στα πιο σημαντικά βιβλία της χώρας , μα κανένας δεν ήξερε την καταγωγή του , ούτε την ιστορία της εύρεσής του . Ρωτούσα το Χουρμουζιάδη να μάθω την αιτία της απόκρυψης , αλλά δεν έπαιρνα απάντηση . Ίσως και να με θεωρούσε συνεργάτη εκείνου του άθλιου που κατασκεύασε αυτά τα παλαιολιθικά πλακίδια λίγα χρόνια νωρίτερα , ίσως να το φύλαγε για να το δώσει ως θέμα διατριβής σε κάποιον άλλο μαθητή του … , έτσι όπως έκανε και με την Κυρά Παναγιά το 1981 .

Το ειδώλιο εκτέθηκε επιτέλους πριν λίγα χρόνια στο Μουσείο κι έτσι τώρα πια δεν μπορεί να θεωρηθεί ανύπαρκτο . Η μη αναφορά του ονόματος εκείνου που το ανακάλυψε-τυχαία , με το καθαρό μάτι του-δεν με ενοχλεί . Μου φτάνει που όλοι μπορούν να θαυμάσουν το έργο του πρωτόπλαστου ανθρώπου , έτσι όπως και σήμερα όλοι θαυμάζουν τα «έργα και ημέρες» των αρχαιο-πλαστο-πλαστών .

Ο στόχος της επιστήμης προσανατολίστηκε στα καμώματα της πολιτικής …

Υ.Γ.

Πρέπει να ευχαριστήσω επώνυμα και δημόσια την κ. Βάσω Αδρύμη που πρόβαλε τη μικρή αφηρημένη φιγούρα και δεν την άφησε άλλο στην αφάνεια .