Άρθρο του Γιώργου Κολέμπα
Έχουν λιώσει 1.500 κυβικά χιλιόμετρα πάγου στη Γροιλανδία
Το λιώσιμο των πάγων της Γροιλανδίας έχει επιταχυνθεί από το τέλος της δεκαετίας του 90.
Από το 2000 και μετά έχουν λιώσει 1.500 κυβικά χιλιόμετρα(δηλαδή ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο με διαστάσεις πχ. 100 χιλ. μήκος, 15 χιλ. πλάτος και 1 χιλ. ύψος), ενώ μεταξύ 2006 και 2008 χάνονται ετησίως περίπου 273 κυβικά χιλιόμετρα(από μετρήσεις δορυφόρων και προσομοίωση υπολογιστών).
Η αιτία γίνεται εύκολα κατανοητή από ένα γεγονός και μόνο: ενώ έχουμε «πολικό χειμώνα» στη Γροιλανδία, στη πόλη Frederikshåb(πολύ πιο πάνω από τον Β. πολικό κύκλο), την περασμένη Κυριακή το βράδυ(15-11-09) η θερμοκρασία ήταν 2 βαθμούς πάνω από το μηδέν. Το καλοκαίρι , στην ίδια πόλη, η πρόγνωση του καιρού για την επόμενη μέρα αναφερόταν, όλο και συχνότερα, με λέξεις όπως: ηλιόλουστη, ήπια, 18 βαθμούς Κελσίου. Αύξηση της θερμοκρασίας λοιπόν και επιδείνωση του φαινομένου του Θερμοκηπίου.
Αν θα έλιωνε όλος ο παγετώνας της Γροιλανδίας θα είχαμε ανύψωση του επιπέδου της θάλασσας κατά επτά μέτρα και οι επιπτώσεις από αυτό το γεγονός θα αφορούσαν σε πάνω από 1,5 δις ανθρώπους, οι οποίοι ζουν σε παράλιες πόλεις.
Σήμερα κιόλας, πολλές πόλεις αντιμετωπίζουν προβλήματα στο να προσαρμοσθούν στο ανέβασμα της στάθμης των θαλασσών. Το Αμβούργο π.χ., όπως έδειξε η γερμανική τηλεόραση πρόσφατα, η στάθμη των νερών στους δρόμους κατά τη διάρκεια πλημμύρας ήταν μισό μέτρο ψηλότερα από το συνηθισμένο τα τελευταία χρόνια. Ο υπόγειος σιδηρόδρομος της Ν. Υόρκης μπορεί και λειτουργεί ακόμα, επειδή τα συνεχώς εισερχόμενα νερά αντλούνται συνεχώς με μεγάλη επιβάρυνση. Στη Βενετία αυτές τις μέρες βάλθηκαν τα θεμέλια του πρότζεκτ "Mose"(κόστους 4,5 δις): τεράστιος χαλύβδινος τοίχος, που προορίζεται να προφυλάξει τη πόλη από τις συνεχώς ανερχόμενες πλημμύρες. Αυτό καθώς και το ανερχόμενο συνεχώς κόστος ζωής στη πόλη οδηγεί πολλούς, ιδιαίτερα νέους, κατοίκους της να την εγκαταλείπουν.
Τα νησιά Μαλβίδες, που πρόκειται να καταποντισθούν, αποφάσισαν ότι αν είναι να μεταφερθούν οι κάτοικοι αλλού(εύκολο για την παγκόσμια ελίτ, αφού δεν είναι πάνω από 50.000), θέλουν να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν συνολικά σαν κράτος που είναι(πράγμα που δεν είναι και τόσο εύκολο, γιατί ποια χώρα θα θέλει ένα κράτος στο εσωτερικό της;). Οι παράλιοι κάτοικοι του Μπαγκλαντές, κάθε φορά που οι πλημμύρες κατακλύζουν τις καλύβες τους, προχωρούν προς το εσωτερικό και τις ξανακτίζουν. Στο μέλλον όταν όπως προβλέπεται θα κατακλυσθεί σχεδόν όλο το Μπαγκλαντές, που θα εγκατασταθούν τα εκατομμύρια των κατοίκων του, οι οποίοι θα γίνουν αναγκαστικά περιβαλλοντικοί μετανάστες; Θα τους δεχθούμε οι δυτικοί στο «φρούριό μας»;
Προς τη Κοπεγχάγη…
Και ενώ αυτά ήδη συμβαίνουν, και ενώ δεν απομένουν παρά πολύ λίγα χρόνια, μετρημένα στα δάχτυλα δύο χεριών, πιθανά και ενός χεριού, για να φθάσουμε σε σημείο «μη επιστροφής» όσον αφορά στο λιώσιμο των πάγων, τι κάνει η παγκόσμια ελίτ και οι πολιτικοί ιθύνοντές της;
Οι αρχηγοί κρατών και πρωθυπουργοί 21 χωρών του Οικονομικού Φόρουμ Ασίας-Ειρηνικού(Apec) για παράδειγμα, στη πρόσφατη συνάντησή τους στη Σιγκαπούρη(συμμετείχαν και οι δύο πρωταίτιοι της υπερθέρμανσης του πλανήτη ΗΠΑ, Κίνα-40% των παγκόσμιων εκπομπών), αποφάσισαν να εξουδετερώσουν και τις τελευταίες ελπίδες για επιτυχή έκβαση της παγκόσμιας συνδιάσκεψης της Κοπεγχάγης για τη λήψη μέτρων κατά της κλιματικής καταστροφής. Ανακοίνωσαν ότι δεν είναι δυνατόν να ληφθούν αποφάσεις για μέτρα που να έχουν υποχρεωτική νομική ισχύ για τους συμμετέχοντες στη Κοπεγχάγη.
Θα έχουμε δηλαδή και εδώ, όπως πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια μετά το Κιότο, μπλα-μπλα- προθέσεις και όχι μέτρα.
«Πράσινη ανάπτυξη» και αγορές
Στις πρόσφατες δηλώσεις στο κοινοβούλιο του υπουργού περιβάλλοντος της κυβέρνησης της Γερμανίας, η οποία υποτίθεται ότι πρωτοστατεί στη συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης και γενικά στη «προστασία» του κλίματος, φαίνεται καθαρά πως αντιμετωπίζουν το όλο ζήτημα οι φιλελεύθερες και σοσιαλφιλελεύθερες κυβερνήσεις. «Η γνώμη μας είναι ότι η προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος δεν πρέπει να υλοποιείται ενάντια στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς, αλλά ότι πρέπει να το προσπαθήσουμε ακριβώς στα πλαίσιά της... Η οικολογία και η προστασία περιβάλλοντος δημιουργούν αγορές. Πολιτική προστασίας περιβάλλοντος, σημαίνει καινοτομία και οικονομική στρατηγική...»
Και μάλιστα αυτή την περίοδο που υπάρχει κρίση στους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας και οι υπηρεσίες της φύσης(καθαρός αέρας-νερό-έδαφος) «αποτιμήθηκαν» ότι υπερβαίνουν τα 3,5 τρις Ε κάθε χρόνο, ιδού ένα πεδίο λαμπρό για το μέρος του κεφαλαίου που θα επενδύσει στη «πράσινη οικονομία». Το περιμένουν τεράστια κέρδη.
Το περιβάλλον όμως τι το περιμένει; Αν βγάλουμε συμπεράσματα από την προηγούμενη 20ετία, όχι και πολλά πράγματα. Μετά το Κιότο, οι στόχοι που τέθηκαν τότε για τις μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αφέθηκαν να υλοποιηθούν από την ίδια την αγορά. Στη συνέχεια μάλιστα εφευρέθηκε και η καινοτόμα «αγορά ρύπων», που θα έλυνε το πρόβλημα. Το αποτέλεσμα 20 χρόνων περιβαλλοντικής δράσης της αγοράς το γνωρίζουμε όλοι. Επιδείνωση της οικολογικής κρίσης σε όλα τα επίπεδα, αλλά άνθιση του κύκλου εργασιών εκείνων των εταιρειών που ανέπτυξαν «πράσινη εταιρική υπευθυνότητα».
Και η Siemens δείχνει το δρόμο
+ 11 % αύξηση του κύκλου εργασιών στον τομέα των περιβαλλοντικών τεχνολογιών είχε η πολυεθνική Siemens στο οικονομικό έτος 2008/2009, σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.
Παρά τη κρίση είχε 23 δις Ευρώ τζίρο με πράσινες τεχνολογίες(π.χ. φωτοβολταϊκά). Οι υπόλοιπες δουλειές της αντίθετα έπεσαν τον ίδιο χρόνο κατά 4%, όπως ανακοίνωσε η ίδια τις 12-11-09.
Έτσι η πολυεθνική, με τα γνωστά σκάνδαλα διαφθοράς σε παγκόσμιο επίπεδο, μπόρεσε να σταθεροποιηθεί και να αποφύγει τα χειρότερα της κρίσης με τη βοήθεια των εναλλακτικών τεχνολογιών. Οι οικο-δουλειές της αυξάνονται μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που έχουν ξεπεράσει και τον ίδιο τον προγραμματισμό της. Ο για το 2011 αντίστοιχος προγραμματισμένος τζίρος της, ύψους 25 δις Ε, θα έχει καλυφθεί ήδη από το 2010, υπολογίζουν οι μάναντζερς της επιχείρησης.
Συνολικά ο τζίρος με τα πράσινα προϊόντα της το 2009 ήταν το 30% του συνολικού της τζίρου με προοπτική μεγάλης αύξησης, ενώ αρκετά πίσω βρίσκονται οι ανταγωνιστές της General Electric (13 δις E) και Philippς (7 δις E) αντίστοιχα.
Στα τέλη της δεκαετίας του `80, θυμάμαι, η Siemens είχε αγοράσει τις Καλλιφορνέζικες μικρές εταιρείες φωτοβολταϊκών και στη συνέχεια δεν συνέχισε τις επενδύσεις της στον τομέα, γιατί τότε πραγματοποιούσε τα μεγάλα κέρδη της σε άλλους τομείς, όπως π.χ. στη πυρηνική βιομηχανία. Έλεγξε τις εξελίξεις στη φωτοβολταϊκή τεχνολογία για αρκετό διάστημα, αφαιρώντας της την αποκεντρωτική-απολευθερωτική δυνατότητά της (με την έννοια των μικρών εφαρμογών της στις στέγες και τις αυλές για οικογενειακή-ατομική παραγωγή-κατανάλωση ηλεκ. ρεύματος). Και όταν είδε ότι θα έχανε το παιχνίδι από καινούργιες μικρές εταιρείες του κλάδου στη Γερμανία, οι οποίες μεγαλώνανε μπαίνοντας στο χρηματιστήριο και πραγματοποιώντας τα ψηλότερα συγκριτικά κέρδη, αποφάσισε να μπει δυναμικά στον πράσινο τομέα(εξάλλου τώρα και σε αυτόν τον τομέα επικράτησε και πάλι η μεγέθυνση και η συγκέντρωση και όχι «το μικρό είναι όμορφο», οπότε ξέρει καλά τη δουλειά). Δεν το έκανε λοιπόν από ευαισθησία στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Το έκανε γιατί τώρα οι πράσινες επενδύσεις έχουν τις μεγαλύτερες αποδόσεις και δεν υπάρχει εδώ «φούσκα».
Και τι μας πειράζει εμάς; Αρκεί που οι δραστηριότητές της είναι φιλικές στο περιβάλλον και βοηθούν στο ξεπέρασμα όχι μόνο της οικονομικής, αλλά και της οικολογικής κρίσης, θα έλεγε κάποιος.
Το «πράσινο κεφάλαιο» θα είναι η λύση ή απλά μπορεί να μας δώσει κάποια «παράταση» χρόνου;
Η κατεύθυνση που μάλλον επικρατεί σαν απάντηση στη παρούσα οικονομική κρίση είναι η μεταφορά πόρων στους κινητήρες της αέναης ανάπτυξης, παίρνοντας τη μορφή του «σοσιαλισμού των πλουσίων», της junkie-οικονομίας (όλο και μεγαλύτερη „δόση“ χρήματος από τις Κ. Τράπεζες). Η παγκόσμια κοινωνία μπορεί να εξελιχθεί σε τεχνοφασιστική που θα αντιμετωπίζει τα συμπτώματα της επερχόμενης οικολογικής κρίσης με έκτακτα μέτρα.
Είναι βέβαια η επικρατέστερη, αλλά θα οξύνει τόσο πολύ την οικολογική κρίση, που θα οδηγήσει σε πτώχευση την “Α.Ε. Γη” λόγω κατάρρευσης των φυσικών αγαθών-πόρων
Μια δεύτερη απάντηση προσπαθεί να διαμορφωθεί προς τη κατεύθυνση της Σκανδιναβοποίησης-επιστροφής στη Σοσιαλδημοκρατία και το κράτος της οικονομικής και περιβαλλοντικής πρόνοιας. Αυτή η κατεύθυνση έχει μικρή πιθανότητα να επικρατήσει, γιατί είναι αδύνατη πια η ρύθμιση και ο έλεγχος της οικονομίας και του περιβάλλοντος από τα κράτη.
Η τρίτη απάντηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει και την παρούσα οικονομική και την επερχόμενη οικολογική κρίση με επενδύσεις στη βιόσφαιρα και στο περιβάλλον και τη μετατροπή μέρους του κεφαλαίου σε «έξυπνο» κεφάλαιο, σε «βιοκεφάλαιο» ή «πράσινο» κεφάλαιο: με ενσωμάτωση της φύσης στην οικονομία, με συμφιλίωση βιόσφαιρας και «βιώσιμης» ανάπτυξης καθώς και οικολογίας με την οικονομία. Το αποτέλεσμα θα είναι ένα υποφερτό περιβάλλον και η διέξοδος του καπιταλισμού με τη μορφή του «πράσινου». Όμως αυτή η διέξοδος δεν θα είναι και η τελική λύση για την οικολογική κρίση. Θα υπάρχουν χαμηλής κατανάλωσης και αντιρρυπαντικής τεχνολογίας αυτοκίνητα, όμως θα υπάρχουν όλο και περισσότερα αυτοκίνητα. Θα έχουμε οικονομικές από άποψη ενέργειας ηλεκτρικές συσκευές, όμως θα έχουμε όλο και περισσότερες ηλεκτρικές εφαρμογές, λιγότερη κατανάλωση ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο κατοικίας, αλλά όλο και περισσότερες και μεγαλύτερες κατοικίες για τον καθένα. Θα έχουμε γενικά εξυπνότερη και ηπιότερη ανάπτυξη τεχνολογίας, όμως λιγότερη χρήση των φυσικών πόρων όχι, όσο δεν θα υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη στην κατανομή τους και όσο θα υπάρχει ατομική τους ιδιοκτησία. Μόνο να σκεφθούμε τι θα γίνει, αν κάθε Κινέζος αποκτήσει αυτοκίνητο, έστω και υβριδικό, πράγμα που θα είναι δίκαιο, αφού κάθε δυτικός θα έχει ένα. Η πράσινη ανάπτυξη και οι πράσινες τεχνολογίες θα έχουν ένα μικροπρόθεσμο θετικό ισοζύγιο για τη βιόσφαιρα και τα οικοσυστήματα. Θα τους δώσουν μια περιορισμένη χρονικά «παράταση» της επιβίωσής τους. Δεν θα είναι μακροπρόθεσμη λύση, αφού και η βιώσιμη πράσινη ανάπτυξη θα απαιτήσει μεγεθύνσεις πέρα από τις δυνατότητες του πλανήτη( π.χ. το 2050 με 9 δις πληθυσμό, αποφυγή κλιματικής καταστροφής θα σημαίνει πάνω από 90% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, πράγμα αδύνατο χωρίς μείωση της ζήτησής της, χωρίς μείωση της παραγωγής-κατανάλωσης δηλ χωρίς «αποανάπτυξη» τουλάχιστον σε κάποιους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας)
Χωρίς «ανάπτυξη» αλήθεια, δεν γίνεται τίποτα;
Και όμως αν ξεφύγουμε από το δίλημμα παντού «ανάπτυξη ή θάνατος», που έχει γίνει η σύγχρονη αρρώστια των κοινωνιών μας, και αν δεν θεωρούμε πια μέτρο της ανάπτυξης την αύξηση του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, έχουμε ελπίδες.
Χρειάζεται ένας καινούργιος πολιτισμός, άλλο αξιακό σύστημα, άλλη κατεύθυνση της επιστήμης, άλλες κοινωνικές-πολιτικές δομές. Χρειάζεται ξεπέρασμα του καπιταλιστικού τρόπου οικονομικής, κοινωνικής, οικολογικής και πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπινων κοινοτήτων.
Το κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης έχει πει το στοπ στο υπάρχον μοντέλο. Η νέα γενιά με τον τρόπο της έχει πει όχι στον κόσμο που της ετοιμάζουμε. Μένει να οριοθετηθεί το περιεχόμενο της απαιτούμενης γενικής στροφής στις σημερινές συνθήκες. Αυτή η στροφή θα χαρακτηρίζεται από «αποανάπτυξη εδώ» και «ανάπτυξη εκεί», σαν απάντηση των «από κάτω» στην «απανταχού ανάπτυξη» κάθε μορφής των ελίτ. Θα στηρίζεται σε ένα νέο είδος πολιτικής που θα μετατρέπει τους πολίτες σε υποκείμενά της.
Η διαμόρφωσή της μπορεί να πραγματοποιηθεί καλύτερα με τη στρατηγική της Τοπικοποίησης . Δηλαδή τη στροφή σε μια αποκεντρωμένη, τοπικοποιημένη οικολογική κοινωνία, που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα-δήμο και θα στηρίζεται στην άμεση δημοκρατία και στον συνομοσπονδιακό κοινοτισμό(ομοσπονδίες δήμων-συνομοσπονδίες περιφερειών-ομοσπονδίες εθνών ). Στα πλαίσιά της οι άνθρωποι και οι κοινοτικές τους συλλογικότητες θα μπορέσουν να επαναπροσδιορίσουν τις ανάγκες τους, να ελέγξουν τη ζωή, το χρόνο τους και την τοπική οικονομία. Να αναβαθμίσουν τη ποιότητας ζωής, πρόνοιας και περιβαλλοντικής προστασίας. Να αποκαταστήσουν το αίσθημα ασφαλείας για το μέλλον, στα πλαίσια ενός ισορροπημένου οικοσυστήματος.
Απορρίπτοντας τον ανταγωνισμό, σαν διαδικασία ανάπτυξης και δίνοντας έμφαση στη συνεργασία-αλληλεγγύη θα μπορέσουν να πετύχουν την ισοκατανομή εξουσίας σε όλα τα επίπεδα με απεξάρτηση από τις αγορές και το χρήμα. Θα εμπνευσθούν για να δημιουργήσουν ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα και μια νέα αυτοκαθοριζόμενη κοινωνία, ξεκινώντας από την τοπική κοινωνία, σε σχέση απόρριψης, αναδιάρθρωσης και ρήξης με τα μεγασυστήματα της παγκοσμιοποίησης και του κεντρικού εθνικού κράτους.
